(Phần 2) Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây chuối cho nông dân - Phòng trừ sâu hại

Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng và khuyến khích áp dụng các biện pháp quản lý cây trồng tổng hợp (sử dụng giống kháng bệnh, thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học, kỹ thuật làm đất, bón phân, luân xen canh cây trồng hợp lý, vệ sinh đồng ruộng …)

I. Bệnh hại chuối

1. Bệnh chuối rụt (bệnh chùn đọt chuối): 

Bệnh chùn đọt chuối (ảnh công nghệ sinh học wao)

Bệnh phát sinh quanh năm, nhưng thường phát triển mạnh vào những tháng có độ ẩm cao và lây lan nhanh. Cây bị nặng, đọt chùn lại làm cho cây không hoặc rất khó trổ hoa.

Phòng trừ: Thu gom và tiêu hủy tất cả những cây nhiễm bệnh, kể cả củ và chồi; phun thuốc diệt rầy, vệ sinh vườn thường xuyên, tránh tủ gốc mùa mưa; chọn vật liệu trồng cẩn thận, chọn cây giống khoẻ mạnh không nhiễm virus; diệt môi giới truyền bệnh, diệt rệp bằng các loại thuốc hóa học như Malation.

2. Bệnh đốm lá: 

Bệnh đốm lá (ảnh internet)

Chủ yếu gây hại trên lá, từ lá già đến lá non. Trên cây bị bệnh, ở viền lá hay trên mặt lá có những đốm nhỏ màu nâu vàng, hình thoi, sau chuyển dần sang màu vàng tro, diệp lục bị phá hủy. Mùa đông tốc độ sinh trưởng của cây chậm, ra ít lá, bệnh biểu hiện rõ rệt. Trong mùa hè, do tốc độ ra lá mạnh nên trên cây vẫn còn lá xanh, mặc dù bệnh phá hại mạnh từ tháng 4 đến tháng 8.

Nguyên nhân gây bệnh: Do nấm gây ra, lây lan khá nhanh.

Phòng trừ: Cắt toàn bộ lá bị bệnh và đốt bỏ. Tránh trồng quá dày và chú ý bón phân kali để hạn chế bệnh phát triển. Phun Boóc-đô nồng độ 1%.

3. Bệnh héo rũ Panama

Bệnh héo rũ (ảnh HLC)

Bệnh có thể xảy ra ở bất cứ giai đoạn sinh trưởng nào của cây. Các lá già bị vàng trước, rồi lan dần lên các lá ngọn. Lá bị vàng từ bìa lá, rồi lan vào gân lá, lá bị héo. Cuống bị gãy nơi tiếp xúc với thân giả. Các lá còn xanh mọc thẳng, sau chuyển sang xanh vàng, nhăn nheo và cuối cùng cũng bị héo. Thân giả bị chết nhưng vẫn đứng, các bẹ ngoài bị nứt dọc thân, các chồi con vẫn phát triển nhưng sau đó héo rụi. Cắt ngang thân giả sẽ thấy ở các bẹ lá non nhất có mạch dẫn nhựa đổi màu vàng bên trong, các bẹ lá già có màu nâu bên ngoài. Trong thân thật (củ chuối) có những đốm vàng, đỏ hoặc nâu. Chẻ dọc phần gốc của các rễ dẫn vào củ chuối có sọc đỏ.

Phòng trừ: Đào bỏ các gốc bị bệnh nặng, rải vôi hay thuốc gốc đồng để khử đất trước khi trồng lại. Các vườn bị bệnh nặng nên ngưng canh tác, cày phơi khô 2 - 6 tháng để diệt nấm bệnh. Không dùng chuối con ở vườn bị bệnh. Khử trùng cây chuối con bằng các loại thuốc Metalaxyl (Ridomil), Benomyl 95% … trước khi trồng.

4. Bệnh thán thư

Bệnh thán thư hại quả chuối (ảnh WAO)

Còn gọi là bệnh đốm trứng quốc. Bệnh do nấm gây ra, gây các vết chám đen trên vỏ quả làm xấu mã quả, do đó không xuất khẩu được.

Phòng trừ: Vệ sinh sạch sẽ vườn; tránh không làm sây sát quả trước khi thu hoạch 10 ngày.

II. Sâu hại chuối

1. Sâu vòi voi

Sâu trưởng thành có vòi, thường đẻ trứng vào bẹ lá, nhất là ở những vườn chuối rậm rạp, nhiều lá, bẹ thối nát. Sau khi trứng nở, sâu non đục vào cây, phá hại các bẹ chuối thành những đường ngầm làm cho thân giả dễ bị đổ gãy (nhất là khi cây ra buồng). Nếu sâu đục qua điểm sinh trưởng, sẽ làm cho cây thối chết. Thậm chí sâu đục phá thân ngầm và làm cho cây dễ chết. 

Hàng năm bọ trưởng thành hoạt động mạnh từ tháng 4 đến tháng 10. Sâu đẻ trứng vào gốc chuối, trứng nở thành sâu, đục vào củ rồi lan lên thân giả, làm chậm phát triển.

Phòng trừ: Dùng đoạn cây 30 - 50 cm áp vào gốc cây ban đêm để nhử sâu lên ăn và diệt. Rắc thuốc BVTV quanh gốc chuối: Regent, Badan 4H, BAM 5H vào mùa mưa. Nơi có sâu đục cắt bẹ lá từ ngoài vào trong, tìm bắt cho được sâu non. Tốt nhất là bắt chước khi sâu non vũ hóa (trước tháng 3). Làm vệ sinh, cắt sạch lá già, bẹ thối, lá khô, bẹ khô, thu gom đem đốt bẹ nát vào cuối thu, đầu đông để hạn chế nơi trú ẩn của sâu.

2. Sùng đục củ (Cosmopolites sodidus)

Con cái sống cả năm và đẻ trứng liên tục, dính vào thân chuối đang mọc để đẻ trứng. Ấu trùng nở, đục phá củ chuối thành những lỗ với đường kính 1 - 1,5 cm, tạo điều kiện để nấm bệnh xâm nhập. Cây chuối không hấp thu được dinh dưỡng nên phát triển kém, nếu là cây con, sẽ chết. Cây trổ buồng nhỏ, trái nhỏ. Khi thấy trong vườn có những cây mọc yếu mà không có dấu hiệu gì khác thì có thể nghi là bị sùng đục củ chuối.

Phòng trừ: Chọn cây con không có dấu vết của sùng. Tránh chất đống cây con qua đêm trước khi trồng, tránh mọt đến đẻ trứng. Không tồn trữ cây con quá lâu. Nhúng cây con vào dung dịch thuốc trừ sâu như Carbaryl 99% (Sevin), Diazinon 95% (Basudin), Etofenprox 96% (Trebon),… nồng độ 0,2% trước khi trồng. Lấy thân cây chuối chẻ đôi cắt thành khúc dài 30 - 60 cm, đặt áp xuống đất để dụ sùng đến và giết, kết hợp bơm thuốc Cartap 97% (Padan) nồng độ 0,2% vào gốc.

3. Rầy mềm (Pentalonia nigronervosa)

Là tác nhân truyền virus gây bệnh chùn đọt ở chuối. Rầy có màu nâu không cánh, thường trú trong các bẹ chuối, sống chung với kiến. Rầy thường chích hút cây con ở gần mặt đất, ở gốc chuối.

Phòng trừ: Phun thuốc Methidathion 96% (Supracide) vào thân lá kết hợp vệ sinh vườn, tách bỏ các bẹ chuối khô, diệt trừ kiến.

4. Bù lạch (Thysanoptera sp.)

Bù lạch (bị trĩ) hai chuối (ảnh intermer)

Bù lạch có rất nhiều loại: màu nâu, trắng hoặc đen. Kích thước rất nhỏ nên khó thấy. Trái bị chích hút sẽ nổi các sẹo ghẻ ở vỏ, màu đỏ nâu hoặc có thể bị nứt vỏ. Bù lạch xâm nhập vào các lá mo, chích hút nhựa quả non.

Phòng trừ: Phun thuốc Cypermethrin 40 g/l + Profenofos 400 g/l (Polytrin), Profenofos 87% (Selecron).

5. Sâu đục thân (Odoiporus longicollis)

Rất giống sùng đục ở củ nhưng chỉ đục ở thân giả, hang đục rất dài.

Phòng trừ: Vệ sinh sạch sẽ những cây đã thu hoạch, củ chuối đánh xong phải đưa ra khỏi vườn. Dùng thuốc Diazinon 95% (Basudin) rắc cách gốc 0,5 - 1 m.

6. Tuyến trùng hại chuối

Loài Radopholus similis chuyên đục vào rễ chuối, thành trùng dài 0,68 mm, rộng 0,02 - 0,03 mm; con cái có kén, đầu hơi tròn, tấn công và phá hủy rễ, tạo các vết nâu hoặc đen, rễ không phát triển và không phân nhánh; tuyến trùng có thể đục vòng ngoài củ làm củ bị đỏ lên.

Tuyến trùng đẻ trứng vào các mô trong rễ, khi chích hút nhựa tế bào, các mô bị tấn công tạo thành vết đen ở rễ, cây bị cằn cỗi, buồng nhỏ, trái nhỏ và dễ bị các loài nấm trong đất tấn công như Fusarium, Rhizoctonia solani… làm cây bị chết. Tuyến trùng Meloidogyne incognit làm rễ sưng tạo thành các nốt có kích thước khác nhau. Tuyến trùng xoắn ốc là Heliotylenchus spp. sống bên ngoài làm đứt rễ. Tuyến trùng chích hút rễ là Pratylenchus spp., triệu chứng phá hại như Radopholus similis.

Phòng trừ:

Loại bỏ các cây bị bệnh, đào bỏ cả rễ.

Cày phơi đất 6 tháng, sau trồng lại mới.

Chọn cây có củ to (> 15 cm) ở những vườn cây không bị bệnh để trồng.

Ngâm củ vào dung dịch Cartap 97% (Padan) 0,2% trong 1 phút, sau đó để khô 24 giờ trước khi trồng.

Rải Diazinon 95% (Basudin) hay Cartap 97% (Padan) 30 kg/ha vào hố trước khi trồng và lấp lại.